نگاهی به کاربرد پزشکی نیلوفر آبی

نام علمی (خانواده):

Nelumbo nucifera Gaertn. (Nymphaeaceae)

نام انگلیسی:

Sacred Lotus, East Indian Lotus, Oriental Lotus

نام فارسی:

نیلوفر آبی

مشخصات:

Nelumbo nucifera Gaertn. گیاهی آبزی است که در آب‌های کم عمق رشد می‌کند. برگ‌های این گیاه سبز رنگ، گرد، با پهنای 30-60 سانتی‌متر و دارای دمبرگ بلند هستند. ضد اضطراب، ضد آریتمی، ضد باکتری، ضد صرع، ضد اسهال، ضد التهاب، محافظ کبد، آنتی اکسیدان، ضد پلاکت، ضد تکثیر سلولی، ضد تب، ضد ویروس، پایین آورنده قند خون، پایین آورنده چربی خون، تنظیم کننده دستگاه ایمنی و حشره کش. گل‌ها صورتی، سفید، یا قرمز، 10-30 سانتی‌متر و تک رست هستند. میوه این گیاه خوردنی و گوشت‌دار نیست.

منشأ:

بومی مناطق گرمسیری یا معتدل آسیا، استرالیا و شرق اروپا.

ترکیبات شیمیایی:

نوسیفرین، نورنوسیفرین، نلومبوروسید A و B، نلوم استمین، دوتریاکونتان، ریسینولئیک، روئمرین، لینسینین، نفرین، لوتوسین، لیریودنین، آسیمیلوبین، پرونوسیفرین و ترکیبات دیگر.

کاربرد در طب سنتی:

برگ‌های نیلوفر آبی برای درمان گرمازدگی، اسهال، اسهال خونی، تب، سرگیجه و استفراغ خونی به کار می‌رود. از این گیاه به عنوان پادرهز مسمویت با قارچ‌های سمی و همچنین در آبله استفاده می‌شود. در طب سنتی هند (Ayurveda) نیلوفر آبی برای درمان وبا، اسهال، آلودگی به کرم، استفراغ، ضعف و ناتوانی، و تب نوبه (مالاریا) به کار می‌رود. از میوه گیاه به صورت جوشانده برای بی‌قراری، تب، قلب و استفراغ خونی استفاده می‌شود در حالی که پرچم آن برای تصفیه قلب، افزایش پالایش کلیوی، تقویت قوای جنسی مردانه، سیاه کردن رنگ مو، برای استفراغ خونی و خروج بدون اراده منی به کار می‌رود. همچنین از این گیاه برای درمان انزال زودرس، به عنوان قابض برای بند آوردن خون‌ریزی، خون‌ریزی بیش از حد رحمی، کرامپ‌های شکمی، ترشحات خونی، خون‌ریزی رحمی، عدم خروج مایع از مایع آمنیوتیک، و به عنوان عامل خنک کننده در بیماری وبا استفاده می‌شود. عقیده بر این است که دانه این گیاه قوای جنسی مردانه را تقویت می‌کند، و در درمان ترشحات واژینال (Leucorrhoea) و سوزاک مؤثر است. از لوبیای پودر شده این گیاه در درمان اختلالات گوارشی، به ویژه اسهال، استفاده می‌شود. این بخش گیاه همچنین به عنوان یک داروی مقوی، برای التهاب روده، بی‌خوابی، خون‌ریزی واژینال، خستگی عصبی، کابوس، خروج بدون اراده منی (احتلام) و التهاب طحال به کار می‌رود. از ریشه گیاه برای درمان اسهال، اسهال خونی، سوء هاضمه، عفونت قارچی پوست و دیگر بیماری‌های پوستی و همچنین به عنوان داروی مقوی استفاده می‌شود.  

آثار دارویی:

ضد اضطراب، ضد آریتمی، ضد باکتری، ضد صرع، ضد اسهال، ضد التهاب، محافظ کبد، آنتی اکسیدان، ضد پلاکت، ضد تکثیر سلولی، ضد تب، ضد ویروس، پایین آورنده قند خون، پایین آورنده چربی خون، تنظیم کننده دستگاه ایمنی و حشره کش.

مقدار مصرف:

دوز روزانه 10 تا 30 گرم دانه رسیده به صورت جوشانده یا پودر، برای درمان خستگی عصبی، خروج بدون اراده منی و خون‌ریزی واژینال استفاده می‌شود. قبل از استفاده از دانه، باید فرابر (pericarp) جدا شود. از جوشانده 15 تا 20 گرم برگ و 2 تا 4 گرم مغزدانه برای درمان بی‌خوابی، خون‌ریزی و استفراغ خونی استفاده می‌شود. از 6 تا 12 گرم ریز جوانه (plumule) 5 تا 10 گرم میله پرچم، یا 15 تا 30 گرم نهج، به صورت جوشانده، برای درمان مدفوع خونی، ادرار خونی، خون‌ریزی رحمی و استفراغ خونی استفاده می‌شود. در مورد ریزوم و دانه، دوز روزانه 5 تا 8 گرم خوراکی توصیه می‌شود.

عوارض جانبی:

در صورت مصرف صحیح پرچم، نهنج، برآمدگی ریزوم، برگ و رویان، خطری متوجه مصرف کننده نیست. در دوزهای مناسب درمانی، استفاده از این گیاه، عارضه جانبی شناخته شده‌ای ندارد.

موارد منع مصرف:

در یبوست و ورم معده، مصرف دانه این گیاه ممنوع است.
 

پی‌نوشت:

برای مشاهده پی‌نوشت‌های این کتاب به منبع مقاله مراجعه شود.

منبع مقاله :
لینگ، کوهویی - تانگ کیان، چوا - چای هون، تان؛ (1392)، راهنمای گیاهان دارویی: مصور و با رویکرد علمی و دارویی، مترجمان: حسین حسین‌زاده - محسن ایمن شهیدی، رامین رضایی، مشهد: بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی، چاپ اول.